Dziś rozpoczyna się Wielki Post. To tradycyjnie okres umartwiania się i pokuty. W tradycji ludowej był to jeden z najważniejszych okresów w roku, z którym wiązało się wiele zwyczajów i nakazów. Nakazy i zakazy dotyczyły głównie pożywienia. W czasie Wielkiego Postu w średniowieczu całkowicie rezygnowano z jedzenia mięsa, a nawet z produktów pochodzenia zwierzęcego. W tym okresie na staropolskich stołach królowały żur i ryby słodkowodne, w późniejszych wiekach zastąpione przez śledzia. Od zakazu jedzeniu mięsa obowiązywały jednak wyjątki. Dopuszczano jedzenie mięsa pochodzącego od zwierząt żyjących w wodzie. Stąd też w kuchni staropolskiej znajdujemy takie popularne wówczas potrawy jak “Bobrzy plusk w sosie chrzanowym.”
Zdaniem znawcy kultury staropolskiej, profesora Jacka Kowalskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, w tradycjach wielkopostnych można bez trudu odnaleźć echa średniowiecznej Europy. Post był tak głęboko wryty w świadomość społeczeństwa, że próby jego łagodzenia napotykały opór. Historyk zwraca uwagę na pozostałości tych tradycji w dzisiejszej Polsce. To głównie misteria i nabożeństwa pasyjne, takie jak odprawiane w kościołach Drogi Krzyżowe oraz Gorzkie Żale. Profesor Kowalski nazywa Gorzkie Żale “skarbem kultury polskiej”. Nabożeństwo zostało spisane w XVIII wieku przez księdza Wawrzyńca Benika w Warszawie, jednak tekst i muzyka nabożeństwa składa się ze znacznie starszych części. Gorzkie Żale to zarówno kościelne hymny i modlitwy, jak i wpływy ludowe. W Gorzkich Żalach znajdują się między innymi fragmenty przerobionego na język polski średniowiecznego hymnu “Stabat Mater.”
Wielki Post rozpoczyna środa popielcowa, w którą wierni na znak pokuty, naznaczeni zostają popiołem, który pochodzi ze spalonych palm poświęconych w Niedzielę Palmową rok wcześniej. Tradycja ta istnieje od VIII wieku, ale w całym kościele katolickim obowiązuje od wieku XI. W Środę Popielcową obowiązuje zakaz spożywania pokarmów mięsnych i post ścisły.
Wielki Post zaczyna się dzisiaj, a zakończy się w Wielki Czwartek 18 kwietnia.
(IAR)
